Stres ve kaygı nedir?
Çoğu insan zaman zaman stres ve endişe yaşar. İnsanlar, fazlasıyla zorlandıklarında stresli hissettiklerini bildirebilirler. Stresli olma hissi, sinirli ya da gergin hissettiren olaylarla tetiklenebilir. Kaygı; korku, endişe veya huzursuzluk hissidir. Strese bir tepki şeklinde olabilir veya yaşamlarında önemli stresli olaylar tanımlayamayan insanlarda da ortaya çıkabilir.
Stres ve kaygı her zaman kötü değildir. Kısa vadede, bir zorluğun veya tehlikeli durumun üstesinden gelmenize yardımcı olabilirler. Günlük stres ve kaygı örnekleri, iş bulma konusunda endişelenme, büyük bir sınavdan önce gergin hissetme veya belirli sosyal durumlarda utanma sayılabilir. Eğer endişe yaşamamışsak, yapmamız gereken şeyleri yapmak için motive olmayabiliriz (örneğin, önemli bir sınav için çalışmak!).
Bununla birlikte, stres ve endişe günlük yaşamınıza müdahale etmeye başlarsa, bu daha ciddi bir meseleyi gösterebilir. Mantıksız korkularla ilişkili durumlardan kaçınıyorsanız, sürekli endişeleniyorsanız ya da travmatik bir olay yaşanmasından haftalar sonra ciddi endişe yaşıyorsanız, yardım isteme zamanı gelmiş olabilir.
Stres ve anksiyete nasıl bir duygu?
Stres ve anksiyete hem fiziksel hem de psikolojik semptomlara neden olabilir. İnsanlar stres ve kaygıyı farklı şekilde yaşarlar. Yaygın fiziksel belirtiler şunlardır:
• Karın ağrısı
• Kas gerginliği
• Baş ağrısı
• Hızlı nefes alma
• Nabızda hızlanma
• Terlemek
• Titremek
• Baş dönmesi
• Sık idrara çıkma
• İştahta değişiklik
• Uyku problemleri
• İshal
• Yorgunluk
Stres ve anksiyete, fiziksel olanlara ek olarak zihinsel veya duygusal semptomlara neden olabilir. Bunlar şunları içerebilir:
• Felaketleştirme
• Özellikle sosyal ortamlarda panik veya gerginlik
• Konsantrasyon zorluğu
• Nedensiz öfkelenme
• Huzursuzluk
Uzun süre stres ve anksiyete yaşayan insanlar sağlık sorunları yaşayabilirler. Kalp hastalığı, yüksek tansiyon, diyabet, hatta depresyon ve panik atak geliştirmeye daha yatkındırlar.
Stres ve kaygıya sebep olan nedir?
Çoğu insan için, stres ve endişe gelip geçicidir. Genellikle belirli yaşam olaylarından sonra ortaya çıkar ve sonrasında geçerler.
Yaygın sebepler
Yaygın stres sebepleri şunlardır:
• Taşınma
• Yeni bir okula veya işe başlamak
• Hastalık veya yaralanma olması
• Hasta veya yaralı bir arkadaş veya akraba olması
• Akrabanın veya arkadaşın ölümü
• Evlenmek
• Doğum yapmak
İlaçlar
Uyarıcı içeren ilaçlar stres ve kaygı belirtilerini daha da kötüleştirebilir. Düzenli kafein kullanımı, kokain gibi yasadışı ilaçlar, alkol belirtileri daha da kötüleştirebilir.
Semptomları daha da kötüleştirebilecek reçeteli ilaçlar şunlardır:
• Tiroid ilaçları
• Astım inhalatörleri
• Diyet hapları
Stres ve anksiyete ile ilgili bozukluklar
Stres ve anksiyetenin sıklıkla tekrarlaması veya stres sebebi ile orantılı olmayan şekilde görülmesi, anksiyete bozukluğunun göstergesi olabilir.
Bu bozuklukları olan kişiler, gün boyunca ve uzunca bir süredir endişeli ve stresli hissederler. Bu bozukluklar aşağıdakilerini içerir:
• Yaygın anksiyete bozukluğu (GAD), kontrol edilemeyen endişe ile karakterize edilen yaygın bir anksiyete bozukluğudur. YAB’lı kişiler, bazen kendileri veya sevdikleri için kötü şeyler olabileceği endişesini duyarlar, bazen de endişe kaynağını tanımlayamazlar.
• Panik Bozukluk, çarpıntının, nefes darlığının, kötü bir şey olacak endişesinin eşlik ettiği yoğun korku ile karekterize panik ataklarının olduğu bir bozukluktur.
• Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), travmatik bir tecrübenin sonucu olarak travmatik olaya geri dönüşlere veya kaygıya yol açan bir durumdur.
• Sosyal fobi, başkalarıyla etkileşimi gerektiren durumlarda yoğun endişeye neden olan bir durumdur.
• Obsesif-kompulsif bozukluk, tekrarlayıcı düşünceler ve belirli ritüel eylemleri tamamlamak için zorlantıların görüldüğü bir bozukluktur.
Ne zaman yardım alınmalı
Kendinize veya başkalarına zarar verme konusunda düşünceleriniz varsa hemen tıbbi yardım almalısınız. Stres ve anksiyete tedavi edilebilir koşullardır ve yardımcı olabilecek birçok kaynak, strateji ve tedavi vardır. Endişelerinizi kontrol edemiyorsanız ve stres günlük hayatınızı etkiliyorsa, doktorunuzla stresi ve endişeyi yönetme yolları hakkında konuşun.
Stres ve kaygıyı yönetme teknikleri
Zaman zaman stres ve endişe yaşamak normaldir ve onları daha kolay yönetilebilir hale getirmek için kullanabileceğiniz stratejiler vardır. Vücudunuzun ve zihninizin stresli ve endişe verici durumlara nasıl tepki verdiğine dikkat edin. Bir dahaki sefere stresli bir deneyim gerçekleştiğinde, tepkinizi önceden tahmin edebileceksiniz ve bu daha az rahatsız edici olabilir.
Günlük stres ve endişe yönetimi
Bazı yaşam tarzı değişiklikleri, stres ve endişe semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir. Bu teknikler kaygı için tıbbi tedavilerle birlikte kullanılabilir. Stres ve kaygıyı azaltma teknikleri şunları içerir:
• Dengeli, sağlıklı beslenmek
• Kafein ve alkol tüketimini sınırlamak
• Yeterli uyumak
• Düzenli egzersiz yapmak
• Meditasyon
• Hobiler için zaman ayırmak
• Duygularınızı kaydettiğiniz bir günlük tutmak
• Düzgün nefes alıştırması yapmak
• Stresinizi tetikleyen faktörleri tanımak
• Bir arkadaşla konuşmak
Stres ve endişe ile başa çıkmak için alkol ya da uyuşturucular gibi maddeler kullanmaya meyilliyseniz dikkatli olun. Bu, stres ve kaygıyı daha da kötüleştirebilecek ciddi madde bağımlılığı sorunlarına yol açabilir.
Stres ve anksiyete için profesyonel yardım istemek
Stres ve anksiyete tedavisi için birçok yol vardır.
Bilişsel davranışçı terapi (CBT), kaygıyı yönetmek için kullanılan popüler ve etkili bir yöntemdir. Bu terapi türü, endişeli düşünce ve davranışları tanımayı ve bunları daha olumlu düşüncelere dönüştürmeyi öğretir.
Maruz kalma tedavisi ve sistematik duyarsızlaştırma, fobilerin tedavisinde etkili olabilir. Sizi yavaş yavaş endişe uyandıran uyaranlara maruz bırakmayı içerir.
İlaçlar: Bunlar, sertralin (Lustral) veya paroksetin (Paxil) gibi seçici-serotonin geri alım inhibitörlerini (SSRI) içerebilir. Ayrıca diazepam (Diazem) veya lorazepam (Ativan) gibi anti-anksiyete ilaçları (benzodiazepinler) kullanır, ancak bu yaklaşımlar genellikle bağımlılık riski nedeniyle kısa süreli olarak kullanılır.
Stres ve kaygı için uzun vadeli bakış açısı nedir?
Stres ve endişe ile başa çıkmak hoş olmayabilir. Ayrıca, uzun süre tedavi edilmezse fiziksel sağlığınız üzerinde olumsuz etkileri olabilir. Yaşamda ara ara bir miktar stres ve endişe duymak normaldir ve, ancak yaşamınızdaki stres olumsuz sonuçlara neden olduğunda farketmek önem taşımaktadır. Stresinizin ve endişenizin yönetilemez hale geldiğini düşünüyorsanız, profesyonel yardım alın veya ihtiyaç duyduğunuz desteği bulmanıza yardımcı olması için başkalarından yardım isteyin.