Genel Bakış
Manik-depresif hastalık olarak da bilinen bipolar bozukluk, ruh halinde, enerjide, günlük görevleri yerine getirme yeteneğinde olağandışı değişikliklere neden olan bir beyin hastalığıdır.
Dört temel bipolar bozukluk tipi vardır; hepsinde ruh hali, enerji ve aktivite seviyelerinde açık değişiklikler var. Bu ruh halleri, aşırı “yukarı”, enerji dolu davranış dönemlerinden (manik dönemler olarak bilinir), çok üzgün, “aşağı” veya umutsuz dönemlere (depresif dönemler olarak bilinir) kadar değişir. Daha az şiddetli manik dönemler hipomanik dönem olarak bilinir.
• Bipolar I Bozukluğu – en az 7 gün süren manik atakların veya kişinin acil hastaneye yatırılma ihtiyacı olacak kadar şiddetli manik semptomların olmasıyla tanımlanır. Genellikle, depresif dönemler de görülür, tipik olarak en az 2 hafta sürer. Karışık özelliklere sahip (aynı zamanda depresyon ve manik semptomlar gösteren) depresyon dönemleri de görülebilir.
• Bipolar II Bozukluğu – depresif dönemler ve hipomanik dönemler döngüsü ile tanımlanır, ancak yukarıda tarif edilen şiddetli manik ataklar görülmez.
• Siklotimik Bozukluk (siklotimi olarak da bilinir) – en az 2 yıl (çocuklarda ve ergenlerde 1 yıl) süren sayısız hipomanik semptom periyodunun yanı sıra, çok sayıda depresif semptom periyodu ile tanımlanır. Bununla birlikte, semptomlar hipomanik epizod veya depresif epizod için tanısal gereklilikleri karşılamamaktadır.
• Yukarıda belirtilen üç kategoriyle eşleşmeyen iki uçlu bozukluk belirtileri ile tanımlanan diğer belirtilmiş ve belirtilmemiş bipolar ve ilgili bozukluklar.
Belirti ve bulgular:
Bipolar bozukluğu olan kişiler, alışılmadık derecede yoğun duygulanım dönemleri, uyku düzenlerinde ve aktivite seviyelerinde değişiklikler ve anormal davranışlar tecrübe ederler. Bu farklı dönemlere “duygudurum değişiklik dönemleri” denir. Bu dönemler, kişi için tipik olan ruh halleri ve davranışlarından büyük ölçüde farklıdır. Enerji, aktivite ve uykudaki aşırı değişiklikler bu duygudurum değişikliği dönemlerinde görülür.
| Manik atak geçiren kişiler: | Depresif atak geçiren kişiler: |
| • Çok “yukarı”, “yüksek” veya mutlu hissederler • Aşırı enerjiktirler • Artmış aktivite düzeylerine sahiptirler • Telaşlı veya sabırsızdırlar • Uyumakta güçlük çekerler • Her zamankinden daha aktiftirler • Çok farklı şeyler hakkında çok hızlı konuşurlar •Saldırgan, aşırı sinirli veya alıngan olabilirler • Düşüncelerinin çok hızlandığını hissederler • Aynı anda birçok şey yapabileceklerini düşünürler •Çok para harcamak veya umursamaz şekilde cinsellik yaşamak gibi riskli şeyler yaparlar | • Çok üzgün, aşağı, boş veya umutsuz hissederler • Az enerjiye sahiptirler • Aktivite seviyeleri azalmıştır • Az veya fazla uyuyabilirler • Hiçbir şeyden zevk alamayacaklarını hissederler • Endişeli ve boş hissederler • Konsantre olmakta zorluk çekerler • Unutkanlık vardır • İştahta azalma veya artma vardır. • Yorgun veya yavaşlamış hissederler • İntihar düşünceleri vardır |
Bazen hastalık atağı, hem manik hem de depresif belirtilerin semptomlarını içerir. Bu atağa karışık özelliklere sahip atak denir.Bu atağı yaşayan kişiler, son derece enerjik hissederken aynı zamanda çok üzgün, boş veya umutsuz hissedebilirler.
Bipolar bozukluk tanısı, daha az şiddetli duygudurum dalgalanmaları varken de konulabilir. Örneğin, bipolar bozukluğu olan bazı insanlar daha az şiddetli bir mani şekli olan hipomani yaşayabilirler. Hipomanik atak sırasında, kişi kendini çok iyi hissedebilir, çok üretken olabilir ve işlevselliği de iyi olabilir. Kişi kendisinde bir sıkıntı olduğunu hissetmeyebilir, ancak aile ve arkadaşlar ruh halindeki değişimleri ve / veya aktivite seviyelerindeki değişiklikleri fark edebilirler. Hipomani yaşayan kişiler uygun tedavi olmadıklarında, ciddi mani veya depresyon geliştirebilirler.
Doğru tanı ve tedavi, bipolar bozukluğu olan kişilerin sağlıklı ve üretken yaşam sürmelerine yardımcı olur.
Bipolar Bozukluk ve Diğer Hastalıklar:
Bazı bipolar bozukluk belirtileri diğer hastalık belirtilerine benzer, bu da doktorun tanı koymasını zorlaştırabilir. Bununla birlikte, birçok hastada anksiyete bozukluğu, madde kötüye kullanımı veya yeme bozukluğu gibi hastalıklar bipolar bozuklukla birlikte görülmektedir. Bipolar bozukluğu olanlar tiroid hastalığı, migren, baş ağrıları, kalp hastalığı, diyabet, obezite ve diğer fiziksel hastalıklar için daha yüksek risk altındadır.
Psikoz: Bazen, şiddetli mani veya depresyon atakları olan hastalarda halüsinasyonlar veya sanrılar gibi psikotik semptomlar vardır. Psikotik belirtiler, kişinin aşırı ruh haliyle eşleşme eğilimindedir. Örneğin:
• Manik bir dönemde psikotik semptomları olan hasta, ünlü olduğuna, çok parası olduğuna veya özel güçlere sahip olduğuna inanabilir.
• Depresif bir olay sırasında psikotik semptomları olan hasta, mahvolmuş ve parasız olduğuna veya bir suç işlediğine inanabilir.
Sonuç olarak, aynı zamanda psikotik semptomları olan bipolar bozukluğu olan kişiler bazen yanlışlıkla şizofreni tanısını alabilirler.
Anksiyete ve DEHB: Anksiyete bozuklukları ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) bipolar bozukluğu olan kişilerde sıklıkla teşhis edilebilir.
Madde Bağımlılığı: Bipolar bozukluğu olan kişiler alkol veya uyuşturucu maddeleri kötüye kullanabilir, ilişki sorunları yaşayabilir veya okulda veya işte kötü performans gösterebilir.
Risk faktörleri:
Bilim adamları bipolar bozukluğun olası nedenlerini araştırmaktadırlar. Çoğu bilim adamı, tek bir neden olmadığı konusunda hem fikirdir. Bunun yerine, birçok faktörün hastalığa katkıda bulunması veya riski artırması muhtemeldir.
Beyin Yapısı ve İşleyişi: Bazı çalışmalar, bipolar bozukluğu olan kişilerin beyinlerinin sağlıklı insanların beyinlerinden veya diğer zihinsel bozuklukları olan kişilerin beyinlerinden farklı olabileceğini göstermektedir.
Genetik: Bazı araştırmalar, belirli genlere sahip insanların diğerlerinden daha fazla bipolar bozukluk geliştirme olasılığı olduğunu öne sürmektedir. Ancak bipolar bozukluk için tek risk faktörü gen değildir.
Aile Tarihi: Bipolar bozukluğu olan ebeveyn veya kardeşi olan çocukların, aile öyküsü olmayan çocuklarla karşılaştırıldığında, hastalığı geliştirme olasılığı daha yüksektir. Bununla birlikte, ailede bipolar bozukluk öyküsü olan kişilerin çoğu hastalık geliştirmemektedir.
Tedaviler ve Terapiler:
Tedavi, en şiddetli bipolar bozukluk formlarına sahip olan hastalar dahil, ruh hali değişimlerinde ve diğer bipolar semptomlarda daha iyi kontrol sahibi olmalarına yardım eder. Etkili bir tedavi planı genellikle ilaç tedavisi ve psikoterapi kombinasyonunu içerir. Bipolar bozukluk yaşam boyu süren bir hastalıktır. Mani ve depresyon dönemleri tipik olarak zamanla geri gelir. Çoğu hastada ataklar arasında hastalık belirtileri yoktur, ancak bazı hastalarda geçmeyen belirtiler olabilir. Uzun süreli, sürekli tedavi bu semptomların kontrolüne yardımcı olur.
İlaçlar:
Farklı ilaçlar, bipolar bozukluk semptomlarının kontrolüne yardımcı olabilir. Uygun ilaç tedavisi bulunmadan önce birkaç farklı ilacı denenmesi gerekebilir.
Genellikle bipolar bozukluğu tedavi etmek için kullanılan ilaçlar şunlardır:
• Duygudurum dengeleyicileri
• Atipik antipsikotikler
• Antidepresanlar
Psikoterapi:
İlaçlar ile kombinasyon halinde yapıldığında, psikoterapi, bipolar bozukluk için etkili bir tedavi olabilir. Bipolar bozukluğu olan insanlara ve ailelerine destek, eğitim ve rehberlik sağlanabilir. Bipolar bozukluğu tedavi etmek için kullanılan bazı psikoterapi tedavileri şunlardır:
• Bilişsel davranışçı terapi (BDT)
• Aile odaklı terapi
• Kişilerarası ve sosyal ritim terapisi
• Psikoeğitim .
Diğer Tedavi Seçenekleri:
Elektrokonvülsif Terapi (EKT): EKT, diğer tedavilerle iyileşemeyen ciddi bipolar bozukluğu olan kişilerde faydalı olabilir. Bazen EKT, hamilelik de dahil olmak üzere diğer tıbbi koşullar ilaçları çok riskli hale getirdiğinde, bipolar semptomlar için kullanılır. EKT,kafa karışıklığı, yönelim bozukluğu ve hafıza kaybı gibi bazı kısa vadeli yan etkilere neden olabilir.
Uyku ilaçları.
Takviyeler: Bitkisel veya doğal takviyeler ve bunların bipolar bozukluğu nasıl etkileyebileceği konusunda çok fazla araştırma yapılmamıştır.
Bir doktorun reçeteli ilaçlar, reçetesiz ilaçlar ve takviyeleri bilmesi önemlidir. Birlikte alınan bazı ilaçlar ve takviyeler istenmeyen veya tehlikeli etkilere neden olabilir.
Bir Yaşam Şeması Tutmak: Uygun tedavi ile bile, ruh hali değişiklikleri meydana gelebilir. Günlük ruh hali semptomlarını, tedavileri, uyku düzenlerini ve yaşam olaylarını kaydeden bir yaşam çizelgesi tutmak, hastaların ve doktorların bipolar bozukluğu en etkili şekilde izlemesine ve tedavi etmesine yardımcı olabilir.B